Dito e feito

Érase unha vez o diaño “coxuelo” que abría os tellados ás casas para osmar o que nelas se facía. Un bo día (crese certamente que era domingo) deu un pinchacarneiros e foi caer á beira dunha cociña de ferro na que había unha xuntanza familiar. A pesar do remate da copiosa comida, a que semellaba máis vella, púxolle unha boa cunca de viño e tres chourizos (“ó inferno”, por suposto). As meixelas do diaño parecían mesmo estoupar coa calor e unha ola vaporosa envolvía aquel lugar, que comezou a encherse de barullo: nas conversas entrelazábanse temas profesionais con temas profesionais.

Enguliu o primeiro chourizo e o diaño puxo atención naquela muller que teimaba co seu neto: ¡Pero home, como non has coñecer á Xana da Pena da Rocha, sí, a filla do que Vive Debaixo da Ponte!. O rapaz talmente cos ollos cadrados non coñecía a susodita Xana, pero tanto el coma o diaño poñían a máxima atención nas verbas da vella. As anécdotas da súa infancia comezaron a ficcionarse, todos ficaron calados, sentindo coma o relato facía da avoa a persoa máis viva dos que alí estaban. Dramatizaba tódalas escenas do conto, cambiaba a voz, berraba e mesmo aqueles ollos noutrora tristes brillaban de emoción. Era a voz do pobo, a fala encarnada que daba conta das máis ricas vivencias. Daba gusto oíla mesturar o traballo no muíño co muíño despois do traballo (Unha noite no muíño/non é nada/pero unha semana enteira/iso si que é muiñada) e tamén trasnoitaba co mozo (Pensa meu pai que me ten/debaixo do seu pedreito/teño a cama no faiado,/non sabe cando me deito), crendo el que era o único (Teño un amor na montaña/teño un amor montañés/teño un amor na montaña/e na baixada teño tres). A concorrencia aumentaba de cando en vez, sumábanse algún veciño, que matizaban detalles das narracións.

O diaño debía levar unha arroba de viño no corpo mentres saboreaba o último chourizo, cando de súpeto determinou pedir unha taciña de café, as lendas que agora viñan eran as súas preferidas, claro, nas que o demo era o protagonista. (“O xogador e a filla do demo”, “O demo axuda o caseiro”, Antoloxía do conto popular galego, edición de Henrique Harguindey e Maruxa Barrio). Pero os pequenos deron en amolar en demasía ó demo, estaban inquedos e este de tanta fartura, invitoulles a que saísen a xogar á leira de María Pita. Foi o mellor pretexto para que os “polos” da familia tamén se escusasen e fosen fumar detrás do cocho. Así, de forma paseniña, os comensais abandonaban o lar e volvían ás súas casas. Quedaron alí as dúas comadres e “o cornudo”. ¡Veña, Maruxa!¿Quedas aí ou? E tamén Maruxa marchou.

Ofreceulle outra taciña ó diaño, pero enredara dabondo e tiña que marchar, polo que sacou os pés do forno, calzouse e saíu (pola porta) moi agradecido por tan boa velada. A avoa ollou no chan un caderno vermello cheo de lendas e contos populares, e esbozando un pequeno sorriso exclamou ¡Será condanado o demo de home este!

Cristina Collazo Gómez, escritora