As alianzas entre os nacionalismos galego, vasco e catalán veñen de tempo atrás. A existencia de problemas e inquedanzas comúns alimentou a ideia de iniciar estas relacións desde hai practicamente un século. Proclamas, manifestos, proxectos e obxectivos comúns darían como resultante diversas plataformas tripartitas unitarias. Un tema que non só é histórico, senón que goza de total actualidade, máxime polas vindeiras eleizóns europeas.
Uxío-Breogán Diéguez (*). Veñen de vello as alianzas que no marco peninsular se levan desenvolvido da man de organizacións nacionalistas, a partir de sentires, necesidades e obxectivos comúns fronte a problemáticas compartidas. Vai camiño dun século o traballo común que nesta liña seleva practicado, manifestado a través de diversas unións entre organizacións galegas, vascas e catalás. Unh temática que fica de total actualidade, máxime diante das vindeiras eleizóns ao Parlamento europeu. Fagamos un pouco de historia, pois, das dúas primeiras iniciativas que inauguraron formalmente esta unión internacional no primeiro terzo do pasado século.
A Tripla Alianza Desde finais do século XIX diversas relacións entre persoeiros Galegos vascos e cataláns eran habituais. Principais intelectuais e organizacións das tres nacións ficaban afeitos e afeitas a se relacionaren e compartiren reflexións, sentimentos e preocupacións: Rosalía de Castro, Alfredo Brañas, Manyé i Flaquer, Cambó... No primeiro terzo do pasado século acentuaríanse estas relacións, parello ao feito de se desenvolveren na Galiza, Euskadi e Catalunya os piares do soberanismo moderno.
Organizativamente irían tamén aumentando as relacións entre diversas estruturas como, por exemplo, as Irmandades da Fala, creadas no 1916, e Acció Catalana, nada no 1922. Esta última será a organización que faga a proposta explícita dunha alianza entre as tres nacións para sumar forzas fronte un “sometemento” común, nunha acción compartida en favor da necesaria “redención” de cada un dos países en cuestión. Esta chamada dáse nun tempo de impase na Historia do Estado español, no final da decadente Restauración.
Era aquel un contextoque levaría á organización patriótica catalá a afirmar con precisión: “Laoscuridad de los tiempos que vienen hace más necesario el establecimiento de la Triple Alianza Nacionalista ante el Estado que traquetea...”. O 11 de setembro do 1923 asinaríaseo documento fundacional da coñecid como Tripla Alianza no Centre Autonomista de Dependents del Comerç i de la Indústria de Barcelona. A data escollida foi a da DIADA ou Día Nacional de Catalunya. Neste primeiro chanzo da alianza política entre galegos, vascos e cataláns atopábanse as organizacións catalanas, e para alén da Acció Catalana, Federatio Nacionalista, e Unió Catalanista –sumándose ao pouco tamén Estat Catalá-, as galegas Irmandades da Fala e Irmandade Nazonalista Galega, así como o euskaldún Eusko Alderdi Jeltzalea (PNV).
O documento fundacional da alianza foi cualificado por Francisco Fernández del Riego, nun texto redixido unha década despois do devandito encontro, de “...paito secreto de matiz francamente arredista...”. A alianza, de potencial dubidoso na altura da man das diverxentes sensibilidades que ficaban sustentándoa, acabaría sen se desenvolver polo Golpe militar que daría o 13 de setembro de 1923 o xeneral Miguel Primo de Rivera.
A singradura do Galeuzca, a repercusión internacional e a disparidade ideológica
Após un errático sexenio, asístese á queda da ditadura de Primo de Rivera; abríndose á altura do 1929 un impase dun ano: a denominada Dictabranda. Esta marxe temporal posibilitaría que as forzas republicanas e soberanistas na Galiza, Euskadi e Catalunya tomaran, en grande medida, o pulso da Historia.
O aumento da consciencia de clase entre os proletarios e camadas populares, o sentimento antimonárquico e republicano, así como o medre do sentir identitario, como o contexto internacional, fixeron que o 14 de abril florecera a II República da man dunhas axitadas eleizóns municipais. Neste marco, o soberanismo galego preparábase para iniciar a súa maior
singradura, até aquela altura, en termos político-partidario-institucionais; unha etapa representada, como catalizador, polo Partido Galeguista (PG).
As diversas asambleas partidarias e irmandiñas patrióticas que operaban en grande parte do territorio galego, confluíron na Asemblea Constituínte do PG en Pontevedra no mes de decembro do devandito ano. Desde un inicio mantería como bandeira esta modernizadora organización a loita en favor, como se viñera de marcar na proposta do Seminario de Estudos Galegos de xuño do 1931, dun “Estado galego libre” (sic). De cara a consecución deste obxectivo estratéxico, marcaríase unha táctica na que sería fundamental, por unha banda, a aprobación dun Estatuto de Autonomía e, por outra, unha alianza con cataláns e vascos que chegara a formar un polo que contrarrestase a acción do españolismo centralista de cara a construción dunha estrutura federalizante no contexto republicano español e no camiño cara
a plena soberanía nacional da Galiza.
No relativo ao tecido tripartito, os galeguistas, omeadamente Alexandre óveda, secretario xeral e organización, o pouco, do PG, à sazón, manterán comunicación con diversos epresentantes vascos e ataláns, posibilitando as bases dun acordo. Estas relacións culminarán na viaxe que vascos e cataláns farán a Galiza no mes de xullo do 1933, após a arenga galeuzcana formulada desde Euskadi da man de Eusko Abertzale Ekinza (ANV). A devandita viaxe artellaríase coa intención de formalizar, diante do Día da Patria Galega daquel ano, o que se denominará Pacto de Compostela ou Galeuzca.
Esta iniciativa presentaríase poéticamente a través de A Nosa Terra, voceiro do PG, como unha “...aperta de nacións irmáns compretamente independentes na sua i-alma” reunidas en
irmandade “para demostrar ao mundo que nengunha está soa nesta empresa suprema do seu resgate...”. O documento fundacional do irmanamento sería asinado nos locais do Seminario de Estudos Galegos, a partir dun texto manuscrito por Alexandre Bóveda en galego, da man de organizacións como as xuvenís Palestra ou Ultreya e as estruturas partidarias PG, Euzko Alderdi Jeltzalea, Esquerra Republicana de Catalunya e Unió Democràtica de Catalunya; outras, caso de ANV, ao non enviaren representación para a viaxe polo noso país, non asinarían en Compostela o acordo; faríano máis tarde, malia ser, caso desta última, impulsoras do mesmo. Galeuzca causaría grande malestar entre a ‘clase’ política española, máxime ao ver como contaba a nova estrutura
cunha importante presenza mediática, ultrapasando os lindes pirenaicos e oceánicos.
Medios de comunicación franceses, ingleses, alemáns ou norteamericanos –Petit Parisien, The Times ou Berliner Tageblatt-, daban conta da devandita unión a tres bandas como feito de relevo. A alianza, para o caso galego, deuse nun contexto no que o PG verificaba as inmensas trabas que se lle estaban a pór de cara a consecución daquel obxectivo táctico xa citado, cal era o Estatuto. E é que após a exitosa celebración da Asemblea de Concellos de Galiza Pro Estatuto (1932), sería adiado o desenvolvemento, por imperativo legal -segundo a legalidade
constitucional española-, dun plebiscito popular en relación á “autonomía”.
E é que, a partir da vitoria que o españolismo máis rancio colleitaría no marco das eleizóns ao Parlamento español de outono dese mesmo 1933, todo proceso modernizador e en clave de (re)construcción nacional que puidera terse ollado até o momento no noso país, Catalunya ou Euskadi, sería firme e duramente contrarrestado polo goberno español. Galeuzca sufrirá as consecuencias desta realidade, mais tamén do feito de ser unha alianza altamente heterogénea que lle fixo imposíbel marcar liña única e efectiva, converténdose nunha ferramenta inútil, no nível práctico e para alén do simbólico, a favor da soberanía das tres nacións. Nos anos corenta, en pleno exilio, mais no horizonte da vitoria aliada no contexto da II Guerra Mundial, o pacto Galeuzca tentou ser retomado diante da hipotética restauración da República no marco estatal español.
Outravolta, o saldo a efeitos prácticos desta nova tentativa sería negativo. E é que, ao igual que o que acontecera nos anos trinta, a heteroxeneidade das partes integrantes da estrutura invalidaba calquera posibilidade de traballo práctico, en base a unha realidade ideológica interna ampla de máis. Unha realidade que non invalidaba, en todo caso, o espírito do proxecto; xa que desde unha perspectiva lóxica, Galeuzca presentábase como unha necesaria ferramenta a construír por parte do soberanismo galego,vasco e catalán, mais procurando a súa existencia a partir do encontro das respectivas sensibilidades patrióticas organizadas máis afíns.
(*) Uxío-Breogán Diéguez Cequiel é coordenador do Galeuzca
de historiadores
0 comentarios:
Publicar un comentario